Iedereen komt dagelijks in contact met stikstof want de lucht om ons heen bestaat voor 78% uit stikstof, zowel wij mensen als alle dieren en planten hebben stikstof nodig. De stikstofproblematiek gaat dan ook over andere verbindingen van stikstof en die heten stikstofoxiden, deze variant is wél schadelijk voor voor de mens en de natuur om ons heen. Stikstofoxiden zijn een verbinding tussen stikstof en zuurstof maar ook ammoniak is hier een voorbeeld van want dat is een verbinding tussen stikstof en waterstof. De stikstofoxiden worden voornamelijk uitgestoten door de industrie en het verkeer en de ammoniak is grotendeels afkomstig uit de veeteelt.
De drie onderdelen van de stikstofproblematiek
Om het stikstofprobleem in Nederland goed inzichtelijk te maken is het belangrijk om te weten dat er drie factoren zijn die meespelen, de concentratie van de stikstof in de lucht, hoe komt de stikstof in de lucht en hoe komt de stikstof uiteindelijk in en op de grond terecht
Concentratie
De hoeveelheid stikstofoxiden in de lucht noem je de concentratie, een te hoge concentratie is niet goed voor de gezondheid en vooral mensen met luchtwegproblemen hebben hier last van. Een te hoge concentratie ammoniak is ook niet goed maar dit komt in de buitenlucht eigenlijk niet voor.
Hoe dichter bij de emissiebron, hoe hoger de concentratie stikstofoxiden in de lucht, dit is natuurlijk erg afhankelijk van het weer want de stikstof kan onder de juiste omstandigheden honderden kilometers verspreid raken.
Emissie
Het uitstoten van stikstof en ammoniak heet emissie, stikstofoxiden komen vooral vrij bij de verbranding van fossiele brandstoffen zoals de verbrandingsmotor van een voer- of werktuig maar ook in energiecentrales en in de industrie treffen we veel emissie. De landbouw is grotendeels verantwoordelijk voor de emissie van ammoniak omdat daar (kunst) mest gebruikt wordt voor de bemesting van het land. Uit deze mest verdampt de ammoniak en komt zo in de lucht terecht. Een deel komt ook direct in het grondwater terecht, dat heet uitspoeling.
Het RIVM werkt samen met verschillende organisaties om gegevens over al deze uitstoot te verzamelen en vast te stellen. Al deze informatie wordt vastgelegd op de website van emissieregistratie.
(Hier boven wordt de emissie van verschillende sectoren weergegeven van 1990 t/m 2017.)
Depositie
De stikstofoxiden en ammoniak komt uiteindelijk vanuit de lucht weer op de grond terecht en dat heet stikstofdepositie. Dit valt nog onder te verdelen in natte depositie (door de regen) en droge depositie en bij de droge variant nemen planten en bodem de stikstof direct op uit de lucht. De depositie zorgt vervolgens voor een voedselrijke bodem en dat is ironisch gezien precies het probleem. In de door de Wet natuurbescherming beschermde Natura-2000 gebieden groeien namelijk een flink aantal zeldzame planten die het juist goed doen in een voedselarme bodem. Dit betekend dat deze gewassen worden verdrongen door andere planten die er wél bij gedijen. Daarmee verdwijnen niet alleen de zeldzame planten maar ook die dieren die voor hun voedsel afhankelijk zijn van deze planten. Kort gezegd betekent het een afname van de biodiversiteit.
Het RIVM meet en berekent deze depositie ieder jaar en rapporteert de ontwikkeling van het landelijke gemiddelde op de website van de rijksoverheid.
In de bovenstaande grafiek valt goed te zien dat de aanpak van stikstofdepositie in de afgelopen jaren al flink is gedaald.